بازخوانی پرونده 40ساله
فرودگاه امام
داستان ساخت فرودگاه امام (ره ) داستان دنباله
داری است که بیش از 40 سال طول کشید.داستانی که
باز خوانی آن در شرایط کنونی خالی از لطف نیست:
به گزارش فارس، موضوع ساخت فرودگاه بین المللی
در تهران به سال 1346 و پیشنهاد سازمان ایکائو جهت
ساخت فرودگاهی مجهز برای استفاده از توان ترانزیتی
ایران بین اروپا و آسیا بر می گردد.
* سال
1345 و گزارش ایکائو برای احداث فرودگاه بین
المللی در تهران
در سال 1345 گزارش سازمان بین
المللی هواپیمائی کشوری" ایکائو" تحت عنوان بررسی
جوانب فرودگاه بین المللی آینده تهران ارائه و بر
این اساس 2 سال بعد نخستین گزارش بررسی اشکال
مختلف انتخاب محل فرودگاه توسط شرکت نورتروپ پیچ
(NORTHROP CORP ) به سفارش سازمان برنامه و بودجه
وقت تهیه شد .
دو سال پس از آن قرارداد
مطالعات تهیه برنامه جدید موقعیت فرودگاهی نظامی و
سیویل در تهران بین سازمان برنامه و بودجه و شرکت
پیت مارویک میچل (Peat Mar wick Mitchell &
co) منعقد شد.
* سال 1350 و نخستین گزارش
در خصوص محل احداث فرودگاه
گزارش نهائی این
کارتوسط شرکت مذکور در خصوص محل جدید فرودگاه در
شمال ایستگاه آپرین و حالات مختلف برای استقرار
فرودگاههای سیویل و نظامی در سال 1350 ارائه شد که
بر اساس آن شرکت نورتروپ پیچ طی پیشنهادی آمادگی
خود را برای سرمایه گذاری ، طراحی ، احداث وبهره
برداری از فرودگاه بین المللی تهران برای یک دوره
بیست ساله از 1355 تا 1357 وانتقال کلیه تأسیسات
پس از بیست سال به دولت وقت ایران اعلام کرد .
* آغاز خرید اراضی فرودگاه در سال 1354
خرداد ماه سال 1351بود که به منظور تدوین
سیاستها ، خط مشی ها ، برنامه ریزی ، هماهنگی ها و
نظارت عالیه ، کمیته اجرائی فرودگاه جدید تهران
متشکل از نخست وزیر و رؤسای سازمان برنامه و بودجه
، هواپیمائی کشوری ، نیروی هوائی و شرکت هواپیمائی
ملی ایران تشکیل شد. این کمیته با استفاده از
مطالعات انجام شده توسط پیت مارویک میچل محل فعلی
را به مساحت 15 هزار هکتار برای فرودگاه مورد
تصویب قرارداد و تحدید اراضی و تصرف آن آغاز شد .
خرید اراضی از سال 54 آغاز شد.
حدود یک سال
بعد پرسشنامه هایی از طریق سفارتخانه های 9
کشورخارجی برای 40 شرکت بین المللی به منظورانتخاب
مشاور برای تعیین تسهیلات مورد نیاز برای حصول به
ایده کلی و تعریف استخوان بندی فیزیکی فرودگاه ،
انجام مطالعات و طراحی ها ارسال گردید که پس از
بررسی ، 6 شرکت تأیید صلاحیت شدند (Short List ) و
برای انتخاب نهایی مسابقه ای بین شرکت ADP فرانسه
و کنسرسیوم تامز ( TAMS) متشکل از 4 شرکت آمریکایی
( تیپس، ابوت، مک کارتی و استراتون ) انجام شد.
* کنسرسیوم تامز-آفا برنده مناقصه تهیه
طرح فرودگاه
در مسابقه بین ADP و تامز، برنامه
پیشنهادی توسط تامز- آفا توسط کمیته اجرایی
پذیرفته و تصویب شد و قرارداد ارائه خدمات مهندسی
مشاور و تهیه طرح با آن کنسرسیوم منعقد شد .
در سال 1354عملیات تصرف و اقدام به خرید
زمینهای واقع در محدوده داخل طرح از صاحبان آن بر
اساس نقشه های کاداستر شروع شد .
در فاصله
سالهای 1354تا1356 طرح جامع و انجام مطالعات
مقدماتی و بخش قابل توجهی از مدارک مطالعات تفصیلی
تهیه و اعتبار مورد نیاز طرح نیز بالغ بر 53
میلیون دلار آمریکا برآورد شد. در سال 1356
مسؤولیت ادامه طرح از سازمان هواپیمائی کشوری به
نیروی هوائی انتقال یافت و موافقت اصولی نیروی
هوایی با پیش نویس طرح جامع تهیه شده از سوی تامز-
آفا اخذ گردید.
دربهمن ماه همان سال قرارداد
عملیات خاکی و تسطیح کلی ، شامل عملیات زیرسازی
باندها و پارکینگ با شرکت پارک وی منعقد شد .
در سال 1358 همزمان با جدایی سازمان هواپیمایی
کشوری از وزارت جنگ ، مسؤولیت اجرای طرح از نیروی
هوایی به سازمان هواپیمایی کشوری بازگردانده شد. 3
سال بعد یعنی در سال 1361 قرارداد پیمانکاری با
شرکت پارک وی نیزبه استناد ماده 46 شرایط عمومی
پیمان ، فسخ گردید .
* اختصاص نخستین
بودجه طرح پس از انقلاب در سال 61
در همان سال
اولین بودجه طرح بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ،
اختصاص یافت و دفتر مجری طرح به صورت مستقل تحت
نظارت سازمان هواپیمایی کشوری تشکیل شد .
آذر
ماه همان سال شروع مجدد طرح و اجراء و تکمیل آن در
محل قبلی، توسط نخست وزیر وقت تائید و تصویب و
توسط سازمان برنامه و بودجه ابلاغ گردید .
بعلت شکایت مؤسسه تامز به دیوان داوری لاهه
جهت وصول مطالبات خود ، موضوع بررسی و به علت سلب
مالکیت 50 درصد ارزش دارائیهای شرکت تامز-آفا حکم
به نفع آن شرکت صادر می شود و در سال 1363حدود 5/5
میلیون دلار بابت اصلی و با احتساب بهره متعلقه
بالغ بر 9 میلیون دلار از حسابهای ایران بر اساس
بیانیه الجزایر برداشت شد .
* فرودگاه
امام در زمره طرحهای عمرانی سازمان هواپیمائی
کشوری
یک سال بعد طرح در زمره طرحهای عمرانی
سازمان هواپیمائی کشوری و سازمان برنامه و بودجه
قرار گرفت و قرارداد آن با شرکت جنرال مکانیک (
وابسته به بنیاد مستضعفان ) بمنظور ادامه کار و
عملیات خاکی و تسطیح کلی منعقد شد تا اردیبهشت
1365جمعا حدود 13میلیون مترمکعب عملیات خاکی در
طرح انجام شد.
در سال 1365 فعالیت مربوط به
طراحیها و عملیات اجرایی باند و پارکینگ بصورت
عادی در حال پیشرفت بود و اقداماتی جهت تخصیص
اعتبارات جدید انجام گرفت که بودجه لازم برای
ادامه عملیات اجرایی مورد تصویب مجلس شورای اسلامی
قرار نگرفت و فقط بودجه مطالعاتی برای تکمیل
کارهای طراحی تصویب شد.
در همان سال توافقنامه
تعلیق طرح برای شش ماه با پیمانکار ( بنیاد
مستضعفان ) امضاء می شود و پیش بینی می گردد که
چنانچه پس از شش ماه پروژه فعال نشود ، قرارداد
پیمانکاری بر اساس ماده 48 شرایط عمومی پیمان ،
خاتمه داده شود .
2 سال بعد سه قرارداد
مطالعاتی و مشاوره با شرکت مهندسین مشاور آتک در
خصوص ترمینال ، برج و ساختمانهای جنبی طرح و
قرارداد خدمات مهندسی در مورد کارهای سیویل با
شرکت مهندسین مشاور ایمن راه و همچنین قرارداد با
شرکت مهندسین مشاور ابنیه فنی در خصوص مطالعات
سازه ای منعقد شد .
* سال 68 و تصویب
تأمین اعتبار از طریق اخذ عوارض مسافری
در سال
1368 ایده تأمین اعتبار از طریق اخذ عوارض مسافری
مطرح و با تصویب تبصره 38 در قانون بودجه 68 مبلغ
770 میلیون تومان بودجه ، در اختیار طرح قرار می
گیرد . امر سازماندهی طرح و جذب نیرو ، تأمین
ساختمان ، انعقاد دو قرارداد اجرایی و مطالعاتی با
استفاده از این اعتبار به شرح زیر انجام گرفت :
- قرارداد با شرکت مهندسین مشاور هگزا در خصوص
خدمات مهندسی برای پلها و راهها
- قرارداد
خدمات آزمایشگاهی با آزمایشگاه فنی مکانیک خاک
وزارت راه و ترابری
- قرارداد احداث 5/27
کیلومتر راههای داخلی و 11 دهانة پل بزرگ با شرکت
کیسون
* سال 69 و تغییر نام فرودگاه به
فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره)
درمهرماه
سال 68 قرارداد عملیات اجرایی احداث باند و
تاکسیویها با شرکت مراغ و در اسفند نیز قرارداد
خدمات مهندسی ژئوتکنیک و مقاومت مصالح با شرکت
ماندرو و قرارداد تأمین برق با شرکت برق منطقهای
منعقد گردید.
مقارن با سال 1369 نام فرودگاه
بین المللی تهران به فرودگاه بین المللی امام
خمینی (ره) تغییر یافت و در همان سال طرح جامع (
تهیه شده توسط تامز- آفا ) مورد تجدیدنظر واقع می
شود که عملاً تا سال 74 کار تکمیل و اصلاح
طراحیهای فرودگاه ادامه می یابد .
* تجدید
نظر و تهیه طرح جامع اصلاح شده در سال 1372
در
فاصله سالهای 1370 تا 1372 اقدامات قانونی برای
انتخاب مهندسین مشاور ذیصلاح و با تجربه برای
تجدیدنظر و تهیه طرح جامع اصلاح شده و انجام
طراحیهای تفصیلی مورد نیاز انجام و مناقصه بین
المللی بین 19 شرکت خارجی برگزار گردید ودر نهایت
شرکت ADP با قیمت پیشنهادی 303 میلیون فرانک
فرانسه و27 میلیارد ریال ، تأیید و انتخاب شد.
یک سال بعد ایده اختصاص بخشی از درآمدهای
پروازی وفرودگاهی برای طرح ، مطرح و در قانون
بودجه سال 71 اخذ عوارض مسافری و اخذ درآمدهای
خدمات فرودگاهی برای تأمین اعتبار فرودگاه به
تصویب می رسد . این حرکت پایه استواری را جهت
تأمین نیازمندیهای مالی طرح فراهم می سازد لیکن
تحقق عملی آن از سال 1373 فراهم می شود.
در
همان سال کلیه عملیات فاز اول به 70 پروژه اصلی و
فرعی تفکیک و تقسیم می شود و زمانبندی فاز اول طرح
و تجدیدنظر در طرح جامع و اعمال استانداردهای 15
ساله هواپیمایی در طرح جامع مورد مطالعه قرار می
گیرد .
* سال 71 و تجدید نظر در انتقال
پروازهای داخلی و بین المللی به فرودگاه امام (ره)
در سال 71 برنامه انتقال کل پروازهای داخلی و
بین المللی مسافری ( سیویل ) به فرودگاه امام (ره)
مورد تجدیدنظر قرار می گیرد و تصمیم به ابقاء
فرودگاه مهرآباد پس از بهره برداری از فرودگاه
امام (ره) گرفته می شود .
در همان سال نیز
قرارداد احداث برج مراقبت و ساختمان پشتیبانی فنی
و تاکسیوی و اپرون آشیانه منعقد می شود .
در
سال 1373 مسؤولیت اجرای طرح باردیگر از سازمان
هواپیمایی کشوری به وزارت راه و ترابری انتقال
یافت و در آبان ماه 1373 پیش نویس قرارداد طرح و
اجرا تهیه و بین معاون ساخت و توسعه بنادر و
فرودگاها و شرکت سازنده امضاء شد .
در فاصله
دی73 تا خرداد74 مذاکره و توافق با شرکت ADP جهت
اصلاح خدمات پیشنهادی در مناقصه و تبدیل آن به
نظارت و بازبینی طرحهای مشاورین ایرانی و عقد
قرارداد 3/12 میلیون فرانک فرانسه، عقد قرارداد با
مشاورین ایرانی و شرکت فرانسوی ADP و تهیه و تصویب
طرح جامع با ملحوظ داشتن نظرات سازمانهای داخلی و
کمیته بین المللی( Consultative Committee Airport
ACC ) وابسته به یاتا تنظیم و منعقد گردید.
* آغاز عملیات اجرائی بر اساس فاز یک در
سال 1375
درفروردین ماه 1375 عملیات اجرایی در
کارگاه بر اساس طراحی فاز یک آغاز و در مردادماه
نیزگزارش کلی ازجریان امور فرودگاه و پیشنهاداتی
برای تسریع اجراء و تکمیل و بهره برداری طرح تهیه
شد. اواخر شهریورماه آن سال قسمت اعظم مطالعات
مرحله اول پیشرفته طراحی (ADP ) ترمینال با همکاری
شرکت ADP انجام گرفت .
دی ماه سال 75 مقدمات
تفاهم نامه با هما و اعلام موافقت مجری طرح در
خصوص تخصیص 120 هزار متر مربع زمین در منطقه
عملیاتی فرودگاه برای احداث آشیانه و دفاتر و
انبارها به این شرکت صورت گرفت.
اواخر بهمن
ماه نیز ترک تشریفات مناقصه برای سی میلیون دلار
خرید تجهیزات فرودگاهی مورد نیاز طرح با تأیید
وزارت صنایع توسط شورای اقتصاد به تصویب رسید.
* نصب تجهیزات ناوبری زمینی در سال 76
یک سال پس از آن نصب تجهیزات ناوبری زمینی پس
از مطالعات و آماده سازی زمین در این فرودگاه آغاز
شد که متعاقب آن نیزبا شرکت ملی ساختمان وابسته به
بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی برای
احداث و تکمیل کارهای تأسیسات زیربنایی ،
ساختمانهای جنبی و سیویل فازاول بهره برداری
فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) قراردادی
منعقد شد. ارز مورد نیاز طرح نیز در خرداد ماه سال
77 به میزان 50 میلیون دلاربه تصویب هیأت دولت وقت
رسید.
* سومین افتتاح فرودگاه در اردیبهشت
ماه سال 1384
فرودگاه نهایتا در روزهای آخر
دولت هشتم افتتاح شد و نگهداری آن به مصوبه مجلس
هفتم به شش شرکت ایرانی واگذار شد. استیضاح احمد
خرم وزیر راه و ترابری دولت دوم خاتمی توسط مجلس
هفتم و رد گزینه های بعدی خاتمی، کار افتتاح
فرودگاه را بیش از پیش به تعویق انداخت.
فرودگاه امام پس از دو بار افتتاح و تعطیلی
سرانجام در اردیبهشت ماه سال 1384 افتتاح شد. در
این مراسم یک فروند هواپیمای ایران ایر راس ساعت
15 و 10 دقیقه از مبدا دبی در این فرودگاه به زمین
نشست.
فرودگاه امام (ره) سال 83 یک بار توسط
ریاست جمهوری و بار دیگر با فرود هواپیمایی از
امارات افتتاح شده بود و این بار مسوولان اجرایی
ترجیح دادند بدون انجام مراسم افتتاحیه فرودگاه را
مود بهرهبرداری قرار دهند.
در این تاریخ مقرر
شد تا پایان سال 84 تمامی پروازهای کشورهای حوزه
خلیجفارس به جز عربستان به این فرودگاه انتقال
پیدا کند. به گفته مسوولان فرودگاه، پروازهای حجاج
نیز از پایان سال 85 و یا نهایتا اوایل سال 86 از
فرودگاه امام(ره) صورت خواهد گرفت.
* طرح
جامع و افق جابجائی 100 میلیون مسافر در سال
در حال حاضر فرودگاه بینالمللی امام خمینی
(ره) ظرفیت جابجایی 4/5 میلیون مسافر و 120 هزار
تن بار در سال را دارد و ظرفیت آن تا 6/5 میلیون
نفر قابل افزایش است. برای ساخت این فرودگاه تا
کنون بیش از 260 میلیارد تومان که 60 میلیون دلار
آن ارزی بوده است، هزینه شده که پس از افتتاح،
تمامی پروازهای خارجی به جز پروازهای که مقصد آنان
جده، مدینه یا دمشق است از فرودگاه مهرآباد تهران
به این فرودگاه منتقل گردیده است. رسیدن به ظرفیت
100 میلیون نفر از اهداف مسئولان این فرودگاه
اعلام شده است.در مورد فرودگاه امام خمینی (ره)
باز هم خواهیم نوشت.